دانشنامه گردشگری نی‌ریز

نوشته‌ها

تنوع پرندگان منحصر به دریاچه‌ها و پرندگان مهاجر نیست پرندگان خشک زی پناهگاه بختگان بسیار متنوع هستند. پرندگان قابل شکار منطقه عبارت‌اند از:

هوبره

هوبره پرنده نسبتاً بزرگی است که اغلب در دشت‌های کویری و مناطق بیابانی و گاهی زمین‌های زراعتی دیده می‌شود. به راحتی راه می‌رود و بااحساس خطر خود را در پشت بوته‌ها و یا در سطح زمین با خوابیدن و بی‌حرکت ماندن مخفی می‌کند، در مخفی شدن هوبره رنگ خاکی بدنش کمک مؤثری است، هوبره سعی می‌کند که کمتر پرواز کند، در حالی که با مهارت کامل راه می‌رود از بذر گیاهان، جوانه‌ها و برگ‌های تازه روئیده، حشرات و گاهی از خزندگان کوچک تغذیه می‌کند. 

هوبره پاهای قوی و درازی دارد، مفصل ساق و رانش کلفت، انگشت پاهایش کوتاه و قوی است. به هر حال پاهای هوبره قدرت راه رفتن، دویدن و مانور دادن بسیار خوبی به پرنده می‌دهد به طوری که به راحتی انواع حشرات را صید می‌کند. اغلب به‌صورت جفت، در مهاجرت و فصل جفت گیری به‌صورت گروهی دیده می‌شود. در محیط‌های مناسب تعداد هوبره‌ها در یک گروه بیش از سی هوبره در یک منطقه محدود هم می‌رسد. در پناهگاه حیات‌وحش بختگان هوبره در همه فصل‌ها دیده می‌شود. ولی گاهی تعداد آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. اوائل زمستان تعداد هوبره‌ها در منطقه زیاد می‌شود. اواخر این فصل به طور مشخص رفتار جفتگیری از آن‌ها مشاهده می‌شود. صبح‌ها از نخستین لحظات تابش خورشید هوبره‌ها در برابر آفتابایستاده خود را تمیز می‌کنند. هوبره با منقار کلفت و نوک تیز و گردن درازی که دارد به آسانی همه‌جای بدنش را تمیز می‌کند. بعد از تمیز کردن گردن و گرم شدن هوا تغذیه شروع می‌شود و بدون لحظه‌ای توقف تا آخرین لحظات روشنایی ادامه پیدا می‌کند. 

در فصل جفتگیری پرنده نر کمتر به تغذیه می‌پردازد. آن‌ها اغلب در حال تعقیب ماده‌ها هستند و یا نرهای دیگر را از ماده‌ها دور می‌کنند در این فصل نیز هوبره‌ها بیشتر راه می‌روند و پرواز کمتر صورت می‌گیرد. در فصل تابستان اواسط روز در اوج گرما هوبره استراحت می‌کند. در فصل جفتگیری هوبره‌های نر موهای گردن و سینه را پف کرده و نمایش می‌دهند. شب‌ها را هوبره‌ها باهم و در همان محیطی که تغذیه می‌نمایند می‌گذرانند. 

هوبره از بهترین پرنده‌های قابل شکار ازنظر شکارچیان قدیمی است. قوش بازها هم شکار هوبره را با باز بسیار می‌پسندیدند. شکار هوبره در کشور ما ممنوع شده ولی هنوز نزد شیوخ عرب از اهمیت و ویژگی خاصی برخوردار است. آن‌ها به کمک چندین باز هوبره صید می‌کنند. در طبیعت، هوبره روش‌های دفاعی بسیار جالبی در برابر پرندگان شکاری دارد. به این نحو که اصولاً کمتر در حال پرواز دیده می‌شوند، در محیطی که برای زندگی انتخاب می‌کنند دیدن هوبره روی زمین برای هر چشمی حتی چشم تیز بین پرنده‌های شکاری بسیار مشکل است. وقتی که هوبره بازهای شکاری را دور و بر خود احساس می‌کند آنچنان روی زمین چهن و مخفی می‌شود که دیدن آن برای چشمانی که آن را حتی تا لحظه مخفی شدن تعقیب می‌کرده‌اند نیز مشکل می‌شود. اصولاً کمتر پرواز کردن هوبره یکی از رازهای بقای این پرنده در دوران طولانی تکاملش بوده است. 

در صورتی که صاحبان بازهای شکاری هوبره را وادار به پرواز می‌کنند صحنه‌های تماشایی آنگاه آغاز می‌شود. هوبره قدرت پروازش را وقتی که مورد حمله قوش باشد نشان می‌دهد همیشه سعی می‌کند با مانورهای حساب شده و چرخش‌های به موقع خود را بالاتر از باز قرار دهد. به مجرد این که بتواند بالاتر از باز قرار گیرد با مدفوع خود که بسیار چسبناک است پرنده شکاری را بمباران می‌کند، هوبره در مبارزه با قوش فضله خود را به‌صورت ساچمه به طرف قوش می‌پاشد و در صورت اصابت قدرت پرواز و برابری را از قوش می‌گیرد، پاک کردن این ماده چسبناک از پر قوش کار پر زحمت و مشکلی است. قوش هایی که مورد اصابت قرار می‌گیرند تا دوره پرریزی بعد، قدرت پرواز خود را تا اندازه‌ای از دست می‌دهند. قوش بازهای ایران که معمولاً با یک باز به شکار می‌رفتند کمتر جرأت می‌کردند باز خود را برای صید هوبره پرواز دهند. ولی تلاش هوبره چند دقیقه‌ای بیشتر طول نمی‌کشد پس از آن توان هوبره به پایان می‌رسد و بازها پیروزند. 

زندگی هوبره در ایران مورد مطالعه قرار نگرفته است. از زادآوری و چگونگی مهاجرت آن‌ها اطلاع دقیقی در دست نیست. در نواحی کویر توران لانه و جوجه‌های هوبره بارها دیده‌شده است. در سال ۶۳ در نواحی مجاور یزد نیز جوجه هوبره مشاهده گردید. هوبره لانه‌اش را در زمین‌های صاف خیلی ساده می‌سازد. معمولاً دو تخم می‌گذارد و از جوجه‌ها حتی بعد از آن که قدرت پرواز دارند مدت‌ها سرپرستی می‌نماید. 

کبک و تیهو

در پناهگاه کبک و تیهو به‌وفور دیده می‌شوند، زادآوری آن‌ها متناسب با بارنگی سالیانه و مطلوبیت شرایط طبیعی کم و زیاد می‌شود. در سال‌های خوب اغلب بیش از پانزده جوجه همراه مادر دیده می‌شوند. در خشک‌سالی‌ها گاهی اصلاً جوجه‌ای دیده نمی‌شود. تیهو در شرایط خشک و سخت مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد. 

کوکر

کوکرها در جنوب انواع گوناگونی دارند. در بختگان تاکنون تنها کوکر سینه سیاه شناسایی‌شده است. این پرندگان در همه فصول دیده می‌شوند. لانه و جوجه‌هایشان نیز در سنین مختلف بارها دیده‌شده است. کوکرها عموماً و کوکر سینه سیاه مخصوصاً در دشت‌های وسیع و پر بوته و علف زندگی می‌کنند. رنگ بدنشان که خاکستری با لکه‌های قهوه‌ای و نارنجی است به پرنده قدرت استتار زیادی می‌بخشد. کوکرها هم مانند هوبره ضمن راه رفتن به تغذیه می‌پردازند و بااحساس خطر روی زمین هر جا که هستند پهن‌شده و بی‌حرکت باقی می‌مانند، در این حالت دیدن آن‌ها بسیار مشکل است، مخصوصاً اگر در دشت‌های پر بوته و علفزار باشند. آن‌ها معمولاً گروهی و در ساعات مشخصی به آبشخورها می‌روند. در فصل تخم‌گذاری و جوجه آوری با شنا کردن و غوطه خوردن در آب پرهای سینه خود را کاملاً خیس می‌کنند و احتمالاً برای شرب و یا خنک کردن جوجه و لانه از آن استفاده می‌کنند. پرهای بدن و مخصوصاً «سینه کوکر انبوه و پرپشت است. لانه کوکرها ساده و روی زمین است. دو تخم می‌گذارند و از جوجه‌ها والدین باهم نگهداری می‌کنند. سرپرستی از جوجه‌ها ماه‌ها پس از آنکه جوجه‌ها قدرت پرواز کسب می‌کنند ادامه می‌یابد. 

صدای کوکر سینه سیاه در پرواز بسیار خوش‌آیند و دل‌نشین است. شنیدن آن همیشه آسمان بلند و پاکو دشت‌های باز و گسترده میهن عزیزمان را در ذهن تداعی می‌کند. 

کبوتر و قمری

تعدادی کبوتر و قمری هم در پناهگاه زندگی می‌کنند. کبوترها در چاه‌ها و قنات‌های متروکه کم‌عمق به‌صورت گروهی لانه‌سازی، تخم‌گذاری و جوجه آوری می‌نمایند. لانه آن‌ها خیلی ساده و روی زمین ساخته می‌شود. معمولاً در هر لانه دو تخم مشاهده می‌شود. قمری‌ها روی سرشاخه درخت‌ها لانه می‌سازند. لانه آن‌ها خیلی ساده و شکل آن بدون هیچ‌گونه دور اندیشی است. لانه آن‌ها آن‌قدر بدون حفاظ است که با مختصر باد شدید تخم‌ها به زمین می‌افتد و از بین می‌روند. 

دارکوب

در آن بخش از پناهگاه که جنگل بنه انبوه می‌شود تعداد دارکوب‌ها بسیار زیاد است و سروصدای دارکوب و صدای ضربه‌های مکرری که با منقار به تنه درختان می‌زند همه‌جا به گوش می‌رسد. 

جغد کوچک

در پناهگاه حیات‌وحش بختگان جغد کوچک زیاد دیده می‌شود. آن‌ها از جوندگان فراوانی که در دشت‌های بوته‌ای زندگی می‌کنند تغذیه می‌نمایند. (برای آگاهی از تنوع پرندگان خشک زی و پرندگان شکاری به فهرست پرندگان بختگان مراجعه فرمایید)

به دلیل متنوع بودن گیاهان، پرندگان و پستانداران منطقه و همچنین به دلیل متنوع بودن طبیعت منطقه، چندی پیش پیشنهاد شد که بخشی از مناطق کوهستانی بین دو دریاچه که در حال حاضر به‌صورت منطقه امن کنترل می‌شود به‌اضافه بخش اعظم دریاچه بختگان و بخش جنوب غربی دریاچه طشک به‌صورت پارک ملی اعلام شود و امکانات لازم برای حفاظت بهتر از آن تأمین گردد. در حال حاضر ازنظر کادر حفاظت و وسایل و تجهیزات کمبودهای زیادی دیده می‌شود که به دلیل ارزش بسیار بالای منطقه ضروری است هرچه زودتر اقدام به رفع آن‌ها نمود. 

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: