دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

از این اثر با عنوان البصائر فى اختصار تنقیح المناظر نیز یاد شده است . این کتاب همچنان که از نام آن آشکار است، اختصارى است از کتاب تنقیح المناظر ؛ کمال‏الدین در سبب تألیف این اثر گفته است: «و بعد فلمّا ساعد القدر على بلوغ الامل من اتمام کتاب تنقیح المناظر لذوى الابصار و البصایر و اسعد الجدّ عند امتطاء صهره الجدّ فاحتوى على خلاصه انظار المحققین و اقتضى حُسن التوفیق ان شرّفه مولانا الامام افضل الانام حسنه الایّام الحکیم المحقّق و الحبر المدّقق جمال الملّه والدین صاعد بن محمد بن مصدّق السّغدى ابا الترکستانى نسبهً ادام اللّه فضایله بمطالعته فاطال فى تصحیحه النظر و اطلت و اجال لتنقیحه قداح الفکر و اجلت و وقفنا علیه طرفا صالحا من الزّمان نورد فیه و نصدر و نقدّم و نؤخّر الى ان حصل على جمله ارتضاها فوقف الرّاى عندها و لم یجاوز مداها. اشار الىّ و امتثاله فرض عین ان اجرّد مقاصد علم المناظر عن مأخذها تسهیلا على الطلاّب فاستعنت فى ذلک بملهم الصواب و اوردت ما ثبت هنالک على سبیل الاقتصاص واضفت الیه ما تحقق من اسباب القوس و الهاله و ماللضّوء و الظلّ من الخواص  ...».
    کمال الدین، کتاب تنقیح المناظر را بنا به درخواست جمال الدین صاعد بن محمد سغدى ترکستانى، و به جهت سهولت فهم طلاّب، در سال ۷۰۸ ه . ق. مختصر کرد و البصائر فى علم المناظر نامید.
     این کتاب، چنانکه استاد قربانى گفته است، در واقع کتاب درسى نورشناسى و در دو قسم است: قسم اول در مبادى و قسم دوم در مطالب .
    آقابزرگ طهرانى در کتاب الذریعه الى تصانیف الشیعه، این اثر را به نظام الدین حسن بن محمد بن حسین قمى نیشابورى معروف به نظام الاعرج، نسبت داده و گفته است که نسخه‏اى از آن در کتابخانه فاضل خان در مشهد موجود است .
    این اثر هنوز به چاپ نرسیده، امّا نسخه‏هاى متعددى از آن در کتابخانه‏هاى مختلف موجود است. مهمترین و قدیمترین نسخه البصائر در کتابخانه سپهسالار (استاد مطهرى) به شماره ۵۵۴ است. این نسخه نفیس در روز یکشنبه ۲۷ ذى القعده سال ۷۳۱ به دست شاگرد کمال الدین، یعنى حسین بن حسن شهنشاه سمنانى از روى نسخه اصل کتابت شده است. نکته مهم درباره این نسخه آن است که کاتب اطلاعات بسیار سودمندى درباره مؤلف، تاریخ تألیف کتاب و سال وفات و مدفن او به دست داده است:
     «کتب المصنف رحمه الله فى آخر النسخه التى کان بخطه فرغ من تسویده العبد الضعیف الحسن بن على بن الحسن الفارسى رزق  اللّه تعالى علما نافعا و عملاً مقبولاً فى شهور سنه ثمان و سبعمائه و فرغ من تعلیقه العبد الفقیر المقر بذنوبه الرّاجى الى رحمه البارى الحسین بن الحسن شهنشاه السمنانى احسن اللّه احواله یوم الاحد سابع عشرین من ذى القعده سنه احدى و ثلثین و سبعمائه هجریه و نقلت هذه النسخه من نسخه نقلته من شریف خط المصنّف و قراته من اول الکتاب الى [آخر] مباحث الانعکاس و ... و کان وفاه المصنف قدّس نفسه ... ذى القعده سنه ۷۱۸ هلالیه ببلده نیریز حماها اللّه تعالى عن الحدثان و کان مده عمره ۵۳ سنه و الحمد لله و الصلوه على نبیه محمد و آله ».
    علاوه بر آن، نسخه‏هاى دیگرى نیز از آن موجود است: نسخه‏اى به شماره ۵۴۳۴ در کتابخانه آستانه، این نسخه ظاهرا همان نسخه مدرسه فاضل خان در مشهد (مدرسه فاضلیه) است . دو نسخه در کتابخانه آصفیه هند به شماره ۱۴ و ۱۵، یک نسخه در کتابخانه اسعد افندى به شماره ۲۰۶ و نسخه‏اى دیگر به شماره ۱۴ / ۳۰۶ در کتابخانه آقاى اصغر مهدوى در تهران .

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: