دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

جمال الدین محمود، بر دو اثر استادش، جلال الدین دوانى، دو شرح نگاشته است،  نخستین اثر با عنوان شرح اثبات الواجب القدیم و دیگرى با عنوان شرح اثبات الواجب الجدید. در اینجا به شرح این آثار مى‏پردازیم.
۲/۱ - شرح اثبات الواجب القدیم: شارح، این شرح را پس از آنکه جلال الدین دوانى، اثبات الواجب را تألیف کرد و حدود ۱۰ سال قبل از شرح اثر دوم و در زمان حیات دوانى به زبان عربى نگاشت.
    همچنان که پیش از این گذشت، جمال الدین محمود این شرح را در گیلان به درخواست برخى از بزرگان در اواخر سده ۹ ه . ق. نوشت. وى درباره این اثر در مقدمه شرح اثبات الواجب الجدید گفته است: «در رساله‏اى که ۱۰ سال پیش به در خواست یکى از بزرگان گیلان نوشتم، مقدماتى افزودم که براهین دوانى بدون آنها ناتمام است و نیز مباحثِ احدیت، واحدیت و کیفیت اتصاف ذات الهى به صفات را با ذکر ایراداتى که بر نوشته او داشتم علاوه و مباحث زاید را حذف کردم ». از این اثر نسخه‏اى در کتابخانه مجلس شورا به شماره ۱۸۴۲ موجود است .
۲/۲ - شرح اثبات الواجب الجدید: این شرح را ۱۰ سال بعد از شرح نخست نوشت.
     آغاز: «نحمدک على آلائک یا واجب الوجود و نشکرک على نعمائه ... و بعد فاذ تطابق العقل و النقل على انّ المعارف الالهیه و العلوم الحقیقیه لاسیما مایتعلق باثبات وجوده تعالى وحدته ... و لما ادعى مصنفها ان بناء کلامه فیها على انظار ذوى البصائر الناقده اردت [ ان ] انبه بعباراتهم على ما وجدته مخالفا لکلامهم ...».
     به هر حال، همچنان که گفته است، در این رساله چون بناى دوانى بر اختصار بوده، وى نیز تنها به شرح نوشته و سپس اعتراضات وارد بر آن، بسنده کرده است .
    در پایان آورده است: «هذا نهایه مااردنا ایراده فى شرح هذه الرساله مع قله البضاعه و کثره مایمنع من الفراغه و اذا ما اورده المنصف فى کتابه هذا على مانص علیه فى اول کتابه:  انّما بناءً على طریقه الصّدّیقین التى هى اثبات وجوده تعالى و الاستدلال به على صفات کماله و ثبوت جلاله`` و هذه لایکاد یتم الاّ بامور اوردناه فى شرحه و اضفناه ... صار تاریخ هذا التحریر مجموع المضاف و المضاف الیه [ اثبات واجبه ] ... اشعارا بانّ هذا الاثبات لایتم الاّ بهذه الاضافات ... و هدایه رسوله المبعوث الى الانس و الجان علیه و على آله السلام».
ترجمه بخش آخر:
     «براهینى را که دوانى در این رساله بر اثبات خدا آورده بر روش صدیقان است و بدون آنچه که ما در شرح آن افزوده‏ایم تمام نخواهد بود و از این رو تاریخ تألیف این شرح را  اثبات واجبه`` مجموع مضاف و مضاف الیه - نهادم تا اشارت باشد به نکته مزبور و این از آن جدا نگردد ».      آقابزرگ طهرانى، نام «اثبات واجبه» را به حساب ابجد تاریخ اتمام این اثر دانسته و تاریخ پایان آن را در سال ۹۲۱ ه . ق. گفته است.
    از این اثر، چندین نسخه موجود است. نسخه‏اى به شماره ۱۸۴۱ در کتابخانه مجلس شورا، که در سال ۱۰۴۰ ه . ق. به خط نستعلیق نوشته شده، نسخه‏اى است مقابله و تصحیح شده که در حاشیه برخى صفحات آن، بدلها داده شده است . نسخه‏اى دیگر در کتابخانه آستان قدس موجود است که در سال ۹۷۰ ه . ق. کتابت شده است. علاوه بر آن، در کتابخانه ‏هاى شخصى نیز نسخه‏ هایى از آن وجود دارد ؛ از جمله در کتابخانه سیدرضى اصفهانى، و کتابخانه سید مهدى صدر در کاظمین .
 

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: