دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

 شیرازیه: این اثر منسوب به شمس المعالى است و در ضمن تذکره مدایح مؤیدیه (از صفحه ۳۹ تا صفحه ۶۸) آمده است. شیرازیه شامل سه دفتر است. با توجه به آغاز این رساله، به نظر مى‏ رسد که شیرازیه نام دفتر نخست این رساله باشد، زیرا در آغاز آن آمده است: «دفتر الاوّل الْمُسَمّى بشیرازیه » وهمچنین رساله دوم با این عبارت شروع شده: «هذه رساله الثّانویّه فى مَدْحِ الْمَمْدوُح بِالکِنایَه ».
    این اثر، رساله ‏اى است منثور و منظوم در شرح و توضیح برخى آیات قرآن و احادیث و عبارات عربى، شامل ادعیه و ... رساله نخست آن بیشتر تحمیدیه حق تعالى و شکر نعمت هاى اوست.
     رساله دوم همچنان که از نام آن آشکار است، رساله ‏اى است در مدح یکى از ممدوحان که به احتمال، منظور مؤیدالدوله طهماسب میرزا است. شمس المعالى در این رساله، شرح و توضیح آیات، احادیث و ادعیه و ... را به نظم آورده است. در اینجا براى آشنایى با این اثر، گزیده مختصرى از آن را نقل مى‏ کنیم.
                                هذه رساله الثّانویّه فى مدح الممدوح بالکنایه
                                             بِسْمِ اللّه الَّرحْمنِ الرَّحیمِ
«اَلْحَمْدُ لِلّهِ الّذى مُجْرِى اْلاَوْدآءِ مِنْ عَیْنِ الْعَطآء لِکُلِّ صادى وَ ناقِعِ غُلَّهِ الصَّوادى باْلاَهاصیبِ الثَّوادى».
آرى آرى حضرت ربّ العباد                           تشنگان را زآب رحمت آب داد
بسکه جوى خون شد از دلها روان             آب شد در جو روان اى تشنگان
                           «وَقَدْ عَلِمَ کُلُّ اُناس مَشْرَبَهُمْ»
ما همه لب تشنگان و آب جو                       حکم ران ملک جم آن آب جو
غم مخور تشنه سپاس حق بگو                   کآب از جو رفته باز آمد به
                             جوعَیْنا یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللّهِ
شکر بادت اى خداوند کریم                             از عطایت شرمساریم اى رحیم
     ما کانَ لِحُوتٍ اَنْ یَعْرِفَ الْمآءَ مادامَ فیهِ، بَلْ یَعْرِفُ قَدْرَهُ اِذا خَرَجَ عَنْهُ
   بشنوید اى نکته سنجان سخن                    این بیان نغز و شیرین را زمن
    کاندر الفاظش اشارت ها بود                        در معانیش بشارت ها بود
   گوش دل را باز کن باهوش باش                تا که گردد سر معنى بر تو فاش
   ماهیى در بحر بودى غوطه ور                      کاز وجود آب بودى بى‏خبر
   تا که آن ماهى نیفتادى به خاک                   آب را مى ‏جست اندر هر مغاک
   چونکه موج بحر افکندش ببر                         از وجود آب گشتى باخبر
   بس نمودى روى خود را سوى آب                با دو صد سوز و گداز و اضطراب
   گفت اى آب از براى حق مرا                         وارهان از لطف خود زاین ماجرا
   وارهان کاز التهاب آفتاب                          روح بى‏تاب است و جسم و تن کباب
   اى وجود ما زتو پیدا شده                              عالم و آدم ز تو احیاء شده
   نه پیمبر درّ این معنى بسفت                    نه «من المآء کل شى‏ء حىّ » گفت
   بى ‏وجودت باغ و گلشن، گلخن است            دورى تو آفت جان من است      

  جانِ من بادا فداى جانِ تو                                       اى همه ماهى بلاگردان تو
   یک نظر بهر خدا بر من نگر                                   بین چه سان در خاک هستم خون جگر
   قدر تو دانستم اى روح روان                                  وارهان از خاکم اى آرام جان
   اى همه جسم و تو هستى روح پاک                       فرق کردم آب را اکنون ز خاک
    وارهان زین زحمت و کرب و الم                            از ره احسان بیندازم به یم
   در حقیقت شرح حال ماست این                          نى کزان ماهى، دور از ماست این
   دورى آن شهریار بى‏ نظیر                                      نار باشد بهر هر برنا و پیر
    دورى شه زاده بعد ما بود                                       عجز ماهى استغاثه ما بود
      ذلِکَ بِاَنَّ اللّهَ لَمْ یَکُ مُغَیِّرا نِعْمَهً اَنْعَمَها عَلى قَوْمٍ حَتّى یُغَیِّروُا ما بِاَنْفُسِهِمْ .
                       جواب دادن آب ماهى را و تفضل نمودن در حق او
      بسکه عجز و ناله آن ماهى نمود                             رحم بنمودش ز مهر آن آب رود
      آمدش از موج بحر و بانگ آب                                   تُعْرَفُ اْلاَشْیاء بِاَضْداِده جواب
      آب گفتش گر نبودى خاک، کى                                مى‏ شدى آگه که هستى زآب، حىّ
      چونکه دانستى تو قدر آب را                                        بهر تو کردیم فتح باب را
      جزر ما گر دورت از دریا نمود                                        مَدِّ ما، گرد از رخت اینک زدود
      مدّ ما اکنون ز خاکت وارهد                                         از ره الطاف در آبت نهد
      تا بدانى قدر ما را در جهان                                         مایه آرام جان، ما را بدان
 

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: