دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

 رساله سیاسى: موضوع این رساله تحلیل علل سقوط دولت صفویه و راه حل بازگشت آن به قدرت است. عنوانِ این اثر را مصحح آن انتخاب کرده و در متن رساله اشاره‏ اى به نام آن نشده است.
     قطب‏ الدین در این رساله خطاب به عالمان، به بیان اوضاع آشفته و بلاها و فتنه ‏هایى که به وقوع پیوسته یا به وقوع خواهد پیوست اشاره کرده است. نحوه بیان او در این رساله به گونه‏ اى است که به نظر مى‏ رسد آن را بعد از حمله افغان ها و سقوط حکومت سلطان حسین صفوى در ۱۱۳۵ ه . ق. نگاشته است.
     «فیا علماء دین الله و شیعه آل رسول الله! لقد طلعت ناحیه فتنه عمیاء و نزل البلاء و تغیّرت النّعماء و سفکت الدّماء و سبیت اولاد الشیعه و نسوانهم کالعبید والاماء واعتلت کل الممالک بانواع العلل، حتى عجز عنه الاطبا واختلفت و تحیّرت فى معالجته آراء الاذکیاء والالبّاء و لایجدون لهذا الدّآء الدّوى داء ».
    قطب ‏الدین این اثر را که پرتوى از قرآن کریم و سخنان امیرالمؤمنین على (ع) دانسته، در دو بخش نگاشته است.
     بخش نخست: اسباب و علامات ؛ بخش دوّم: معالجات، و هر دو بخش را با آیات و احادیث و مطالبى از نهج‏ البلاغه مستدل ساخته است.
     او در بخش معالجات، علما را فرا مى‏ خواند که از اشتباهات گذشته استغفار کنند: «فتعالوا نستغفر الله مما فرّطنا فى الایام الخالیه، حیث ملنا الى الجبابره الّذین اتّبعوا سبل المعاویه الیوم ». همچنین، آنان و دیگر مؤمنان را به خواندن «خطبه قاصعه» از نهج‏ البلاغه دعوت مى‏کند .
    قطب ‏الدین اصل معالجات و طریق نجات را پیروى از سخنان امیرالمؤمنین (ع) مى‏ داند و در این باره مى ‏گوید: «انّ اصل المعالجات و طریق النجاه من هذه الهلکات، اطاعه کلام امیرالمؤمنین و یعسوب الدین الّذى من اطاعه اطاع الله و من عصاه فقد عصى اللّه و من اعتصم به فقد اعتصم باللّه» .
    او از عالمان مى‏ خواهد که بر یک سلطان از سلسله صفویه اتفاق کنند و براساس تعهدى که امیرالمؤمنین (ع) از مالک اشتر گرفت، از او تعهّد بگیرند. این تعهّد مى‏ بایست در حضور سه گروه، یعنى: ۱ - سلطان، ۲ - عالمان، ۳ - رعیت، باشد و نسخه‏ هایى از آن تهیه و به تمام بلاد فرستاده شود .
    برخى تصور کرده ‏اند که این اثر همان رساله طبّ الممالک است که در منظومه فصل الخطاب از آن یاد شده است.
             کتبت لهم طبّ الممالک ربّما                                          نعالجها من طبّ اهل البصیره   
  امّا این اثر به احتمال از جمله رساله ‏هایى است که در دوران پایانى حکومت سلطان حسین و زمان چیره شدن افغان ها بر اصفهان نوشته است:
فانشأت انواع الرسائل ربّما                                                  تنبه اصحاب العقول الرّزینه
و اوراق مسوداتها بعد عندنا                                                  فلم ارقلبا قابلاً للنصیحه
و ما کان فى التصنیف فایده لدى                                        علوّ، اولى الجاه الّذى فى النصیحه    
 در حالى که رساله طبّ الممالک را زمان ورود طهماسب در اصفهان نگاشته و خود او در این باره گفته است:
و من بعد ان قد جاء طهماسب شاه فى                                   صفاهان من بعد انقضاء البلیّه
رجوت صلاح الملک بعد فساده                                             الّذى کان فى الافاق ادهى المصیبه
واشفقت فى نکس الفساد بل                                          علامته فى وجه اهل الفضیله
و قد حدثت اسباب نکس الفساد بل                                       علامته فى وجه اهل الفضیله
کتبت لهم طبّ الممالک ربّما                                                  نعالجها من طبّ اهل البصیره   
  از این اثر نسخه ‏اى به شماره ۶ - ۵ / ۲۲۶۴ در کتابخانه مسجد اعظم قم موجود است . این اثر به کوشش رسول جعفریان با عنوان رساله سیاسى (انتخاب عنوان از مصحح کتاب است) در قم توسط انتشارات کتابخانه عمومى حضرت آیت‏ الله العظمى مرعشى نجفى در سال ۱۳۷۱ ش. به طبع رسیده است.
 

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: