دانشنامه تاریخ نی‌ریز

نوشته‌ها

 به دنبال اکتشاف نفت در سال ۱۳۲۲ ه. ق. در خوزستان (یک سال بعدازآن)، کمپانی نفت ایران و انگلیس تشکیل و جستجو برای استخراج نفت و تأمین وسایل لازم برای تجارت آن آغاز شد. علل و عواملِ سیاسی ـ اجتماعی داخل و خارج ایران، باعث بروز ناامنی‌هایی برای دولت انگلیسی گردید. درگیری‌ها و نارضایتی‌ها بین سال‌های ۱۳۲۶ - ۱۳۲۸ ه. ق.، به‌طور عمده‌ای در فارس رو به فزونی نهاد. ازاین‌رو، دولت انگلیس به‌طورجدی به فکر کنترل راه‌های مواصلاتی برای حفظ منافع خود افتاد، و در سال ۱۳۳۴ ه. ق. نیرویی متشکل از شش هزار سرباز ایرانی، توسط انگلیس‌ها و تحت نظارت و تعلیم و فرماندهی صاحب‌منصبان انگلیسی در جنوب ایران در ولایاتِ فارس، کرمان، یزد و اصفهان ـ بدون اجازه رسمی و قطعی ـ به وجود آمد که تا سال ۱۳۴۰ ه. ق. نیز تداوم داشت. این نیرو در نقاط مختلف جنوب ایران، اقدام به تهیه و تدارک مراکز نظامی کرد و قلعه‌های نظامی را به وجود آورد که با عنوانِ قلعه‌های «اس. پی. آر S. P. R. » شناخته شد.

نی‌ریز که در مسیر ارتباطی استان فارس با استان کرمان و برخی از شهرهای جنوب واقع بود، از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۰ ه. ق. در جریان مستقیم حوادث بود  و متحمل مشکلات و خساراتی نیز شد. نیروهای بیگانه به سبب بی‌کفایتی و ناتوانی حکومت مرکزی، به خود اجازه دخالت در امور کشور و اقدام به اعمال تجاوزکارانه می‌دادند.
در سال ۱۳۳۵ ه. ق. برابر با ۱۲۹۶ ش. ستونی از افراد  S. P. R. موسوم به ستون شیراز به فرماندهی لیوتنان ـ کلنل ای. اف. اورتون راهی نی‌ریز شد. این افراد در اکتبر ۱۹۱۷ م. (برابر باذی‌حجّه سال ۱۳۳۵ ه. ق؛ و مهر ۱۲۹۶ ش.) وارد نی‌ریز شدند. این ستون مرکب بود از یک سواران از نیروی پانزدهم نیزه سوار، یک سواران سوار برمه، دسته بیست و سوم آتشبار کوهستانی، یک دسته سوار پلیس جنوب، یک گروهان از نیروی ۳ / صدوبیست و چهارم بلوچ، بخش ۱۶۲ آمبولانس صحرایی هند، یک گروه تخریب مرکب از کارگران آموزش‌دیده ایرانی در این فن و یک ستون تدارکاتی که جیره بیست‌روزه افراد و دو روز علیق دوآب را همراه داشت.
در ژوئن ۱۹۱۷ م. برابر با شعبان ۱۳۳۵ ه. ق. نیروهای اس. پی. آر. به اتهامِ سرقت به‌طور غافلگیرانه به ده چاه حمله‌ور شدند و بیست‌وچهار زن و مرد و کودک را کشتند؛ درحالی‌که اس. پی. آر. فقط کشته شدن یک مرد و زخمی شدن یک زن را گزارش داد. همچنین در همان سال و نیز سال بعد ـ ۱۳۳۶ ق./ ۱۹۱۸ م. ـ به چاهک و ایلات و عشایری که در اطراف نی‌ریز زندگی می‌کردند، ازجمله ایل لشنی‌ها و لبومحمدی‌ها حمله کردند.
با تشکیل پلیس جنوب ایران، نخست نیروهای میهن‌پرست، به‌ویژه دمکرات فارس، به اعتراض علیه حضور انگلیس‌ها پرداختند و سپس عامه مردم جنوب به مخالفت با قوای انگلیسی برخاستند. ازجمله، دسته‌ای از ایلات اطراف نی‌ریز به اردوگاه افراد ساخلو آن ناحیه حمله بردند. سرپرستی سایکس در گزارش ژوئیه ۱۹۱۸ م. (شوال ۱۳۳۶ ق.) اظهار داشت که: «ایرانی‌ها برای تمرد و عصیان نیروهای پلیس جنوب برنامه‌هایی طرح کرده‌اند. ظاهراً هدف آن بود که افراد، افسران و درجه‌داران انگلیسی خود را به قتل رسانده و همراه با عشایر هم‌زمان بر شیراز و آباده و دهبید و نی‌ریز و سعیدآباد هجوم ‌آورند».
از آثار باقی‌مانده در این دوره در نی‌ریز، قلعه S. P. R. است که قسمت اعظم آن تخریب‌شده است. 

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: