پیشینه اداره برق نی ریز: : دانشنامه تاریخ نی‌ریز

نوشته‌ها

نی‌ریز در سال ۱۳۴۳ خورشیدی برق‌دار شد.

در این نوشتار، پیشینهٔ برق نی‌ریز از زبان آقای حاج مصطفی مهدوی^*، اولین فرد استخدام‌شده درزمینهٔ برق در نی‌ریز که ۴۰ سال در این صنعت فعالیت داشته است بیان می‌شود.

در سال ۱۳۲۴ خورشیدی شرکتی به نام «شرکت سهامی آب و برق فارس» تأسیس شد. این شرکت سهامی عام و بهای هر سهم آن صد تومان بود که تعدادی از سهام آن را مردم خریدند و برای تقویت مالی آن ۷۵۰ سهم توسط دولت خریداری شد. این شرکت برای راه‌اندازی برق نی‌ریز اقدام به عقد قرارداد با یک پیمانکار کرد. پس‌ازآن پیمانکار به نی‌ریز آمد و شبکه‌سازی را شروع کرد. بعد از شبکه، یک فونداسیون برای نصب کارخانهٔ برق در زمین فرهمندی احداث شد. این زمین در ضلع جنوبی خیابان ولی‌عصر کنونی حدود ۱۰۰ متر بعد از مسجد جامع مهدی قرار داشت. در آن زمان محله‌های بازار، امام مهدی کنونی، کیان، شاد خانه و سرِزیرَکو شبکه‌گذاری شد اما کوچهٔ بالا (محله سادات) به دلیل فاصلهٔ زیادی که داشت شبکه‌گذاری نشد.

تیرهای برقی که در آن زمان نصب‌شده بود از چوب‌های اشباع‌شده نبود بلکه از چوب‌های سپیدار ایرانی با طول مناسب بود. سیم‌های مورداستفاده در شبکهٔ برق نی‌ریز ۱۶، ۱۰ و ۶ بود. در آن زمان شبکهٔ خوبی راه‌اندازی شد؛ حتی لامپ‌های معابر هم نصب شد اما به دلیل این‌که مهندس عهدیه پیمانکار این شبکه ورشکست شد این شبکه به پایان نرسید و ۱۰ سال راکد ماند و تمام‌ کاری‌هایی که انجام‌شده بود به‌تدریج خراب شد و از بین رفت.

مهندس عهدیه پیمانکار برق فسا، استهبان و نی‌ریز بود. در آن زمان نی‌ریز و استهبان هنوز شهرستان نشده بودند و به‌عنوان بخش‌های تابعه شهرستان فسا دارای بخشداری بودند.

در آن زمان تنها جایی که با یک موتور ۹۰ کیلووات راه‌اندازی شد فسا بود. برای استهبآن‌هم توربین آوردند تا با استفاده از آب آبشار برق تولید کنند، ولی همانند نی‌ریز شبکهٔ آن نصب شد اما برق آن راه‌اندازی نگردید و چند سال به تعویق افتاد؛ اما در مجموع استهبان زودتر از نی‌ریز برق‌دار شد.

پس از ده سال در سال ۱۳۳۵ خورشیدی، انجمن شهر نی‌ریز محمدحسن‌خان فاتح را به‌عنوان شهردار نی‌ریز انتخاب کرد و او در مورد برق قول داد تا به تهران برود و قضیه را پیگیری کند.

آقای فاتح با حاج حسین‌علی حقیقی که جزء انجمن شهر بود به تهران رفتند تا با مهندس عهدیه گفتگو کنند اما او خودش را نشان نداد و شخصی به نام مهندس ایرانی به نیابت از مهندس عهدیه کارخانه‌ای را خرید و تحویل داد و یک شبکهٔ ساده و کم کیفیت را راه‌اندازی نمود و تمام محله‌هایی که به آن اشاره شد برق‌دار شدند اما برق بسیار ضعیف بود و علت آن‌هم نقص در شبکه و پایین بودن ولتاژ آن بود به‌طوری‌که لامپ‌ها نور بسیار کمی داشتند.

مهدوی از سال ۱۳۳۶ و از همان ابتدا، متصدی برق نی‌ریز شد و به همراه محمد نصیر محمدیان که از تهران برای نصب کارخانه برق به نی‌ریز آمده بود شروع به کار نمود. محمد نصیر محمدیان از شرکت MVM آلمان آمده بود.

ژنراتور در خیابان شهاب محل سابق اداره برق نصب گردید؛ اما مردم نی‌ریز به دلیل این‌که بیش از ۱۰ سال از شروع شبکه‌گذاری در نی‌ریز می‌گذشت و هنوز برق‌دار نشده بودند ناامید بودند و استقبال نمی‌کردند. به پیشنهاد شهردار قرار شد روزانه ۱۰ امتیاز برق فروخته شود تا مردم به خرید برق تشویق شوند. موتور اولیه با ۲۰ کیلووات راه‌اندازی شد. آن زمان امتیاز برق ۲۵۰ تومان بود البته به‌صورت اقساط. متقاضیان ۲۰ تا ۳۰ تومان به‌صورت نقد می‌دادند و بقیه را به‌صورت اقساط پرداخت می‌کردند حتی برخی هم بودند که همان پول پیش را هم نداشتند و کاملاً به‌صورت قسطی پرداخت می‌کردند.

افتتاح کارخانه برق نی‌ریز توسط استاندار فارس آقای رام در سال ۱۳۳۶ انجام شد. این هم یکی از راهکارهای شهردار و مدیرعامل کارخانهٔ برق نی‌ریز یعنی آقای محمدحسن خان فاتح بود تا بتوانند اعتماد عمومی را جلب کنند.

برای اصلاح و توسعهٔ شبکهٔ برق نی‌ریز نیاز به این بود که سهام این شرکت به نام شهرداری شود. جریان ازاین‌قرار بود که زمانی که دکتر پیراسته استاندار فارس به نی‌ریز آمد جریان کمبود برق نی‌ریز به وی گفته شد.. استاندار پیشنهاد داد با توجه به این‌که استانداری نمی‌تواند به شرکت خصوصی کمک کند و تنها می‌تواند به شهرداری کمک کند، سهام برق نی‌ریز به نام شهرداری شود. از آن به بعد شهرداری سهام را از مردم خرید و آن‌هایی هم که تمایل به فروش نداشتند درنهایت به دستور استانداری سهامشان به نام شهرداری مصادره شد. آن زمان کارشناسان سازمان برنامه برای توسعهٔ فارس به استان آمده بودند و قرار بود که درزمینهٔ برق هر جا که نیاز به موتور یا توسعهٔ شبکه دارد همکاری کنند. ساختمان ادارهٔ برق در آن زمان در خیابان شهاب - آیت‌الله طالقانی فعلی- در مکان ادارهٔ برق قدیم بود. کارخانهٔ مذکور با شروع تاریکی هوا، روشن می‌شد و تا ساعت ۱۱ یا ۱۲ شب ادامه کار می‌داد. این برنامه تا سال ۱۳۴۶ ادامه داشت. در ابتدای شروع به کار کارخانه بیشترین برق مصرفی مربوط به روشنایی معابر بود. بعد از آقای فاتح، آقای اسکندری که در هنرستان طالقانی شیراز تحصیل‌کرده بود به‌عنوان شهردار نی‌ریز منصوب شد و در همان ابتدا دو موتور اشکودا ساخت چکسلواکی را برای تقویت برق به نی‌ریز آورد و این موجب گردید که از سال ۱۳۴۶ برق نی‌ریز شبانه‌روزی شود وو میزان تولید برق به ۳۵۰۰ کیلووات برسد.

در آن سال‌ها مهدی بامداد «مدیرعامل»، شفیعی «حسابدار»، اکبر خدیور و مرتضی مرادی «سیم‌بان»، محمدعلی سجودی کنتور خوان و مصطفی مهدوی مسئول فنی کارخانه بودند. بعدها عباس اشرفی، محمد خادم و محمدعلی مقدم به جمع اولیهٔ کارکنان اداره برق پیوستند.

سال ۱۳۴۰ شبکهٔ برق نی‌ریز اصلاح شد. در آن زمان منوچهر آزاد فرزند آقا نظر آزاد کمک شایانی به کارخانهٔ برق نی‌ریز کرد. او در بخش موتورهای سازمان برنامه مشغول به کار بود.

بزرگ‌ترین کمک وی این بود که در سال ۱۳۴۰ دوباره شبکه بازسازی شد. تمامی محله‌ها ازجمله کوچه بالا «محلهٔ سادات» دارای شبکه شدند. موتورهای برق در آن سال‌ها شامل ۴ موتور بود که ۲ دستگاه آلمانی و ۲ دستگاه دیگر متعلق به کشور چکسلواکی بود.

در سال ۱۳۵۰ برق از شهرداری جدا و به شرکت برق منطقه‌ای پیوست.

از سال ۱۳۵۵ کارخانهٔ برق به خیابان میرزا کوچک خان در مکان فعلی اداره برق انتقال یافت چون جایی برای توسعه نداشت. پس ‌از انتقال به آنجا شهر نی‌ریز ۶۰۰ کیلووات برق داشت و این روند تا سال ۱۳۶۰ ادامه یافت و به ۲۵۰۰ کیلووات برق رسید. در سال ۱۳۷۰ اعلام شد که برق نی‌ریز کشش ندارد و همان زمان به شبکه برق سراسری وصل شد.

در سال ۱۳۵۵ واقعه‌ای رخ داد و مردم از خروج موتوربرق‌های نی‌ریز جلوگیری کردند. ماجرا ازاین‌قرار بود که یک ژنراتور مربوط به داراب دچار نقص شده بود و کارشناسان می‌گفتند چون ژنراتورهای نی‌ریز هنوز نصب نشده آن‌ها را داراب ببریم تا مشکل حل شود تا بعد برای نی‌ریز ژنراتور بیاوریم. پیرو این قضیه حاج محمد فروزان تعدادی از مردم را جمع کرد و آن‌ها از انتقال موتور به داراب جلوگیری کردند.

پانوشت:

* او فرزند حاج محمد مهدوی است و در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در نی‌ریز متولدشده است. مسجد حاج مهدی (جامع مهدی کنونی) توسط جد وی به نام حاج مهدی ساخته‌شده است. قبلاً در این مکان مسجدی وجود داشت به نام مسجد حاج محمدتقی که پدرخانم حاج مهدی بوده است. بنای این مسجد را حاج محمدتقی گذاشته است. در سال ۱۳۰۵ خورشیدی حاج مهدی تصمیم به بازسازی آن می‌گیرد و پس از بازسازی نام آن مسجد حاج مهدی می‌گذارد. این مسجد در سال‌های ۴۳ -۱۳۴۲ توسط مرحوم آیت‌الله... سید محی‌الدین فال اسیری بازسازی گردید.