نوشته‌ها
برخی از آرا و نظرات ابوالعباس نیریزی
آقای پرویز شهریاری در مقاله «ریاضیات شرق میانه و نزدیک در قرون‌وسطی» در مجله سخن علمی، نشریه علمی و فنی و در مقاله «نقش دانشمندان ایرانی در پیشرفت ریاضی» در گوشه‌ای از سیمای تاریخ تحول علوم در ایران، به اثبات معمولی قضیه فیثاغورث توسط ابوالعباس اشاره‌کرده که در اینجا عیناً نقل می‌کنیم: «در قضیه فیثاغورث باید ثابت کرد مربعی که روی وتر مثلث قائم‌الزاویه ساخته می‌شود برابر است با مجموع مربعاتی که روی اضلاع مجاور به زاویه قائمه ساخته می‌شود، نیریزی مربع ABCD را روی وتر رسم کرد و روی هر یک از اضلاع این مربع، مثلث مفروض را فرض کرد به‌طوری‌که دوتای آن‌ها در خارج و دوتای دیگر در داخل مربع قرار گیرند. دو مثلثی را که در داخل مربع ساخته‌ایم از آن حذف می‌کنیم و در عوض دو مثلثی را که در بیرون مربع ساخته‌شده به آن اضافه می‌کنیم؛ شش‌ضلعی AFGCHE به دست می‌آید که با مربع ما معادل است. در شش‌ضلعی به‌دست‌آمده، دو مربع تشکیل‌شده که برابر با مربع‌هایی‌اند که روی اضلاع مجاور به زاویه قائمه ساخته می‌شوند (نکته: تصویر ضمیمه صفحه بعد). علاوه بر آن، در شرح اصول اقلیدس، به اثبات اصل زیر پرداخته است:
«مکان هندسی نقاطی از صفحه که از یک خط مستقیم به یک‌فاصله بوده و در یک‌طرف آن واقع باشند، یک خط مستقیم است». به گفته آقای شهریاری، «این فرض در حقیقت معادل با فرض پوستولات پنجم اقلیدس است. در هندسه لباچوسکی، مکان چنین نقاطی خط مستقیم نیست، بلکه یک خط منحنی است، نیریزی در بحث خود نظریه نسبت‌ها را هم موردتوجه قرار داده است».
سارتن در مقدمه بر تاریخ علم گفته است: نیریزی اصطلاح ظل معکوس را که معادل تانژانت است به‌عنوان یک خط مثلثاتی مستقل به‌کاربرده است (امّا قبل از وی حبش حاسب نیز این اصطلاح را به‌کاربرده بود).
کلمات کلیدی
اطلاعات:
- مرجع: کتاب تاریخ و فرهنگ نیریز
- نویسنده/گردآورنده: محمد جواد شمس نیریزی
- نوع مدخل: نوشتار
- تاریخ ثبت:1392/2/17
عکسهای مرتبط :
نوشته های مرتبط :
- برخی از آرا و نظرات ابوالعباس نیریزی
- شرح اصول اقلیدس (اثر ابوالعباس نیریزی)
- شرح کتاب ظاهرات الفلک (اثر ابوالعباس نیریزی)
- کتاب فى العمل بالاسطرلاب الکروى (اثر ابوالعباس نیریزی)
بیشتر »