دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

ایضاً مرحوم شمس‌المعالی به یکی از افاضل نوشته

سلام علی تلک المعاهد انّها

شریعه وردی او مهبّ شمالی^(۱)

بعد، سلام علی ابراهیم انّه اوّاه حلیم^(۲)، چندی است که از گلزار ابراهیم نسیم خلّتی^(۳) فرا نمی‌وزد و سلام مودّتی و پیام محبّتی نمی‌رسد؛ گویی کریمه‌ی: برداً و سلاماً^(۴)، از صفحه‌ی خاطر آن عزیز مهربان فراموش است و یا آیه‌ی: ابراهیم‌الذی وفّی^(۵) و اِنّ ابراهیمَ کانَ امّهً قانتا^(۶)، بر مصحف^(۷) ضمیر گرامی غیر منقوش

کَأَنَّ لم یکنْ بین‌الحَجونِ إِلی الصَّفا

 أَنیسٌ، وَلم یَسْمُر بمکّه سامِرُ^(۸)

ما هکذا الظن بک و لا المعروف من فضلک^(۹)

ولا خیر فی ودّ امرئ متلوّن

اذا الریح مالت مال حیث تمیل^(۱۰)

حقوق صحبت دیرین و پاس عهد نخست

چنین کنند عزیزان که نیست عهد درست^(۱۱)

یا اِبراهیمُ أعرِض عَن هذا^(۱۲)، بالجمله راه عذر از همه جهت مسدود است و حجّتها همه مردود و تِلکَ حُجَّتُنا آتیناها اِبراهیمَ^(۱۳)، از روی صفا آن خلیل را خلّتی و آن ابراهیم را صفوتی نیست، کان لم یکن شیئاً مذکورا^(۱۴)

و ما تمسّک بالعهد الذی عهدت

اِلّا کما یُمْسِکُ الماءَ الغرابیلُ^(۱۵)

اینها همه از باب مطایبه^(۱۶) و مزاح بود و از راه افسانه و ارتیاح^(۱۷) لیکن حقیقت این است که آن دوستدار که در حقیقت معدن فضل و ادب و مشرع^(۱۸) اخلاق و حسب است چرا باید در عرض یک سال بل بیشتر لااقل نسختی از شرح حال و ترجمه‌ی مقال که سُموم^(۱۹) مفارقت را تریاق‌السم^(۲۰) و جراحات جدایی را به مثابه‌ی مرهم است ابلاغ ندارد و از صدف فصاحت و بلاغت یعنی طبع غرا^(۲۱) و نطقِ گویا لآلی^(۲۲) مکنون^(۲۳) بل جواهر مخزون^(۲۴) بر صفحات خواص نبارد و از نافه‌ی کلک^(۲۵) عنبرین سلک، مشک تتاری لا بل^(۲۶) عود قماری^(۲۷) نیارد و ذکری از معاهد^(۲۸) انس بل منازل قدس ننماید با آنکه اغلب و اکثر چاپار و دیگران باز ولا می‌آیند لیکن با این وصف مراتب و کثرت مشاغل از جانب ما اظهار محبت و اهداء مرحمت است

فذکّرنی شوقا و ماکنت ناسیا

و لکنّه تجدید ذکر علی ذکر^(۲۹)

ازین طرف که منم راه کاروان باز است و اسباب محبت و مهربانی ساز

که ما را دل و جان پر از مهر تست

همه آرزو دیدن چهر تست

لاجرم بدین کتاب مهر خطاب، آن خلیلِ کعبه‌ی صفا را یاد و خاطرش را به این مبارک نامه شاد داشتیم بالجمله:

المخاطبُ سمیعٌ فلا ارفع‌النداء

والمستقی قریب فلا اطیل‌الرشاء^(۳۰)

فنختم بالخیر و التحیّه^(۳۱)

یادداشت‌های نامه‌ی چهارم:

ظاهراً مخاطب این نامه، ابراهیم نام داشته است.

۱- این بیت در یتیمه‌الدهر، ج ۱، ص ۳۴ آمده و ترجمه‌اش چنین است: درود بر آن سراها و منازل باد؛ آن‌ها آبشخور من و وزشگاه نرم بادهای خنک شمالند.

۲- انّه .......... : در قرآن آمده است: اِنَّ ابراهیمَ لاوّاه حَلیم (آیه‌ی ۱۱۴ سوره‌ی توبه). راستی، ابراهیم دلسوزی بردبار بود.

۳- خلّت: دوستی

۴- برداً و سلاماً: جزیی از آیه‌ی: قلنا یا نار کونی برداً و سلاماً علی ابراهیم (۶۹ / ۲۱)

۵- ابراهیم الذی وفّی: جزئی است از آیه‌ی : أم  لَم یُنَبّأ بِما فِی صُحُفِ مُوسی و ابراهیمَ الذی وَفّی (۳۷ / ۵۳). یا بدانچه در صحیفه‌های موسی [آمده] خبر نیافته است؟ و [نیز در نوشته‌های] همان ابراهیمی که وفا کرد.

۶- ان ابراهیم کان .........  : (۱۲۰ / ۱۶) به راستی ابراهیم، پیشوایی مطیع خدا [و] حق گرای بود.

۷- مصحف: کتاب

۸- کَأَنَّ لم یکنْ .......... : این بیت از عمرو بن الحارث بن مُضاض است و از حارث جُرهُمی نیز دانسته شده است (لسان العرب، ج ۳، ۶۹) در روض‌الجنان ج ۱۲ ص ۳۵۹ و در عجایب المقدورِ ابن عربشاه (ترجمه‌ی فارسی، با نامِ «زندگی شگفت‌آور تیمور» ص ۱۳۹) نیز آمده

ترجمه: گوییا در گستره‌ی بین کوه حجون ( نام کوهی مشرف به مکّه) و کوه صفا مونسی نبود و فسانه‌گویی در مکّه فسانه نمی‌گفت. (برای اطلاع بیشتر به نفثه‌المصدور ص ۳۱۲ رجوع فرمایید)

۹- ماهکذا ...... :  نه چنین گمانی به تو بود و نه چنین نیکی‌ای از فضل تو.

۱۰- ولا ........... : از امام شافعی است. ترجمه: در دوستیِ مرد نااستواری که همراه باد می‌گردد، هیچ خیری نیست.

۱۱- بیت، آغازینه‌ی غزلی از حافظ است.

۱۲- یا ابراهیم ..... هذا: بخشی از آیه‌ی ۷۶ سوره‌ی ۱۱ (هود). ای ابراهیم! از این [چون و چرا] روی برتاب.

۱۳- تلک حجتنا ........: بخشی از آیه‌ی ۸۳ سوره‌ی ۶ (الانعام). و ان حجّت ما بود که به ابراهیم در برابر قومش دادیم.

۱۴-کان ... : این عبارت در آیه‌ی نخست سوره‌ی انسان بدون واژه‌ی «کان» آمده است. ترجمه: چیز قابل ذکری نبود.

۱۵- ما تمسک بالعهد ...... : بیت از ابیات چامه‌ی معروف «بانت سعاد» سروده‌ی «کعب بن زهیر» است (رک: المجانی الحدیثه، ج ۲، ۱۲).

در المجانی به جای واژه‌ی «عهدت»، «زعمت» و به جای «ماتمسک»، «لاتمسک» نشسته و در پانوشت، یادآوری شده که در روایتی «تُمسِّکُ» آمده است. ترجمه بیت: به پیمانی که بسته است وفادار نیست، آری [نگهداشتِ او پیمان را] به اندازه‌ای است که غربال آب را در خود نگه می‌دارد.

۱۶- مطایبه: شوخی، مزاح

۱۷- ارتیاح: شادمانی، شادی، شادمان شدن.

۱۸- مشرع: آبشخور، جای ورود به آب.

۱۹- سُموم: جِ سم؛ زهرها

۲۰- تریاق: پادزهر، پازهر (معین). ظاهراً «السم» حشو و زاید است.

۲۱- غرّا: درخشان

۲۲- لآلی: جِ لؤلؤ: مروارید

۲۳- مکنون: پنهان داشته شده. درّ مکنون: مروارید قیمتی و خوشاب و اعلی (معین)

۲۴- مخزون : ذخیره کرده شده

۲۵- کلک: قلم

۲۶- لابل: نه بلکه

۲۷- عود قماری: گونه‌ای عود بسیار خوشبو منسوب به شهر قمار.

۲۸- معاهد: جِ معهد؛ جاهای عهد بستن، مجالس (معین)

۲۹- فذکرنی شوقا و ماکنت ناسیا: هر چند که من تو را از یاد نبرده ام، تو مرا از روی شوق به یاد آور که این، تجدید یاد بر یاد است.

۳۰- المخاطب ....... : مخاطب شنواست و از این رو ندایم را بلند نمی‌کنم و ... نزدیک است و طناب دلو را دراز نمی‌کنم.

۳۱-و با درود و خیر نامه را به پایان می‌آوریم.

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: