دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

ایضاً مرحوم شمس‌المعالی به یکی از سادات نوشته

روحی فداک یا ذاالمعالی^(۱) و معدن‌الادب سیّدنا و ابن سیّدالعرب ای خلاصه‌ی دودمان رسالت و نُقاوه‌ی^(۲) خاندان سیادت ای نخبه‌ی اعزّه و اشراف وای زبده‌ی آل^(۳) عبد مناف^(۴) یا عقد منتظم‌النبوه بیت مختلف-الملائک^(۵) یابن الفواطم^(۶) و العواتک^(۷)، الترائک^(۸) و الارائک^(۹)! شب گذشته که به ملاقات آن مخدومْ مسرور و به صحبت شریفْ محظوظ بود و خلاف ادب دانستم که با شما در مقام جسارت برایم اوّلا اینکه مقصود از تحصیل علوم و اکتساب آداب و رسوم آن است که آدمی خود را به صفات اولیاء و اصفیاء درآورد و به اخلاق انبیاء و اذکیاء^(۱۰) متخلّق شود سر کار شما باید اقتداء با آباء کِرام^(۱۱) کردن و تأسّی^(۱۲) به اجداد طاهرین نمودن و شیوه‌ی اسلاف را سر خط^(۱۳) اعمال کردن مگر نه جد بزرگوارت نهی از جلال و مراء^(۱۴) فرموده‌اند و مگر نه در کلام مجید و فرقان^(۱۵) حمید منع از مجادله وارد شده است که ولا تجادلوا الاّ بالّتی هی احسن^(۱۶) و در جایی دیگر می‌فرماید ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه^(۱۷) و در شأن جدِّ بزرگوار شما وارد شده است: اِنّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظیم^(۱۸).  این اَعراب بی آداب از صحرا می‌آمدند و می‌ریختند بر سر حضرت و بی حجاب داخل می‌شدند. آن حضرت از کمال حلم و بردباری و فرط خُلقِ جمیل و مردم داری همه را متحمّل می‌شدند شما هم که بحمدالله از همان خانواده‌اید وضوء^(۱۹) همان چراغ و شکوفه‌ی همان باغید لاجرم بایستی شیوه‌ی پیشینیان را تتبّع^(۲۰) کردن و اخلاق آنان را به دست آوردن. خداوند می‌فرماید: خُذِالعَفوَ وَ أمُر بِالعُرفِ.^(۲۱) بنده که خود اعتراف به نادانی و جهالت خود دارم و لیکن شما چون هنوز در رَیَعان^(۲۲) شباب و عنفوان^(۲۳) جوانی هستید حیف است که طریقه‌ی نامرضیّه‌ی^(۲۴) طلاب این بلد را نصب‌العین^(۲۵) ضمیر خود سازید. حضرت رسول^(ص) می‌فرماید:

للعلم ثلثه اشبار اذا دخل العالم فی‌الشبر‌الاول تکبّر و اذا دَخَلَ فی‌الشبر الثانی تواضع و اذا دخل فی الشبر الثالث علم انّه لایعلم شیئاً^(۲۶). بالجمله حسن خلق از احسن صفات و اطیب^(۲۷) سمات^(۲۸) است فلان که بر اغلب فضلای این بلد تقدّم دارند در هیچ مجلسی با احدی از در نزاع و جدال برنمی‌آیند با آنکه صاحب کمالات صوری و معنوی می‌باشند و جامع علوم ظاهری و باطنی و صاحب تصنیف و تالیف و منبع تحقیق و تدقیق‌اند خلاصه اگرچه به سبب طول کلام ملالت سرکار را زیاد کردم لیکن چون محض خلوص بود همین عذرخواه خواهد بود الباقی والسلام.^(۲۹)

یادداشت‌های نامه‌ی دوم:

۱- ذا المعالی: صاحب بزرگی‌ها

۲- نُقاوه: برگزیده، منتخب

۳- آل: خاندان

۴- عبدمناف: از قریش عدنان است و بنی عبدمناف از اشراف طایفه‌ی قریش بودند.

۵- بیت مختلف‌الملائک: خانه‌ای که فرشتگان در آن رفت و آمد می‌کردند.

۶- ابن‌الفواطم: پسر فاطمه‌ها

۷- العواتک: جِ عاتکه؛ عاتکه: زن آلوده به خوشبویی (منتهی‌الارب)، نام نُه تن از زنان قریش است که جده‌های پیغمبر^(ص) اند و قول او ^(ص) که فرماید: أنا ابنُ عواتک من سلیم، مقصود آن زنانند که عاتکه نام دارند (منتهی‌الارب) (نقل از لغت‌نامه)

۸- الترائک: جِ تریکه؛ زنی که شوهر نکند (لغت‌نامه)، ظاهراً در اینجا به معنیِ پارسا و پاکدامن، آمده است.

۹- الارائک: جِ اریکه: تختها، سریرها، کوشک‌های آراسته. جِ اَراک و اراکه. درختی است (لغت‌نامه)

۱۰- اذکیا: جِ ذکی؛ پاکان

۱۱- کِرام: جِ کریم

۱۲- تأسّی: پیروی کردن، اقتدا کردن

۱۳- سرخط: سرمشق

۱۴- مراء: ستیزه، جدال

۱۵- فرقان: قرآن

۱۶- ولا تجادلوا اهل‌الکتاب الاّ .... : آیه‌ی 46 سوره عنکبوت (۲۹). و با اهل کتاب جز به [شیوه‌ای] که بهتر است، مجادله مکنید.

۱۷- اُدعُ الی سبیل ... : آیه‌ی 125 سوره النحل (۱۶) در متن منشآت، به جای « اُدع اِلی سبیل ربک» ، لفظ « جادلهم» آمده: یعنی به صورتِ « جادلهم بالحکمه ....» که چنین آیه‌ای در قرآن نیست و با مراجعه به قرآن، تصحیح شد. شاید هم در اصلِ منشات این آیه آمده بوده است و جادلهم بالّتی هی احسن» که ادامه آیه اُدعُ الی ... است.

۱۸- انک لعلی ... : آیه‌ی ۴ سوره القلم (۶۸). و راستی که تو را خویی والاست.

۱۹- ضوء: نور، روشنایی، پرتو.

۲۰- تتبّع: پیروی

۲۱- خُذِالعفو وَ أمر بالعُرفِ: آیه ۱۹۹ سوره‌ی الاعراف(۷). گذشت پیشه کن و به [کار] پسندیده فرمان ده.

۲۲- ریعان: اوّل هر چیز و بهترین آن.

۲۳- عنفوان: اول هر چیز.

۲۴- نامرضیّه : ناستوده، زشت

۲۵- نصب‌العین: منظورِ نظر، مقابل چشم. نصب‌العین ساختن: در برابر چشم داشتن، پیش چشم داشتن.

۲۶- ترجمه: دانش سه بدست (وجب) دارد، چون عالِم وارد بدست نخست شود، خودخواهی ورزد و چون گام در بدست دوم نهد ، فروتنی کند و چون سومین بدست را پیماید، می‌داند که هیچ نمی‌داند.

۲۷- اطیب: طیب‌تر، خوشبوتر

۲۸- سمات: جِ سمت (سمو)؛ علامت‌ها، نشانی‌ها

۲۹- الباقی والسلام: در پایان‌نامه نویسند و مراد آن است که همه‌ی مطالب نوشته شده، آنچه که باقی مانده سلامت شماست (معین)‌.

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: